GASTROINTESTINALNI PROBLEMI
Gastrointestinalni problemi su veoma učestali kod osoba sa poremećajem autističnog spektra, a njihovi uzroci i dalje nisu dovoljno ispitani. Mnoge studije pokazale su promene u sastavu crevnog mikrobioma i fekalnoj flori kod pacijenata sa autizmom. Mikrobiota creva utiče na razvoj mozga i ponašanje kroz neuroendokrini, neuroimuni i autonomni nervni sistem. Pored toga, abnormalna mikrobiota creva je povezana sa različitim bolestima i poremećajima kao što suinflamatorna bolest creva (IBD), poremećaj autističnog spektra i poremećaji raspoloženja.
Nekoliko naučnih istraživanja (Horvath et al. 1999, Villiams et al 2011, i Kushak et al 2011) pokazalo je da mnoga deca sa autizmom koja imaju gastrointestinalne probleme imaju nizak nivo enzima potrebnih za varenje šećera/ugljenih hidrata, posebno laktaze, enzima potrebnog za varenje laktoze (šećera u mleku). Nedovoljna količina laktaze bi izazvala gasove, bol i dijareju nakon konzumiranja mlečnih proizvoda. Jedno istraživanje sprovedeno još 1999. godine pokazalo je da 49% dece sa poremećajem autističnog spektra ima najmanje jednu defektnu aktivnost enzima, a 20% imalo nedostatak dva ili više enzima (Horvath et al, 1999). Najčešći su bili nedostaci laktaze i maltaze, a zatim niska aktivnost saharaze, palatinaze i glukoamilaze. Sva deca sa niskom aktivnošću enzima imala su gasove i ređu stolicu.
Ozbiljnost problema sa crevima u snažnoj je korelaciji sa ozbiljnošću simptoma autizma. Do ovog zaključka došlo je istraživanje koje je sprovedeno 2011. godine (Adams at al, 2011), i koje je uljučivalo 58 dece sa autizmom naspram 39 dece urednog razvoja (kao kontrolnog uzorka). Deca sa problemima sa crevima imali su mnogo lošije rezultate na ATEC skalama govora, socijalnog i senzornog ponašanja i kognitivnog razvoja. Ova studija utvrdila je i neke abnormalnosti u bakterijama creva, uključujući smanjene nivoe bifidobakterija (važne korisne bakterije) kod dece sa autizmom u poređenju sa decom tipičnog razvoja. Link.
Sve više naučnih istraživanja ukazuje da su problemi sa gastrointestalnim traktom dece autističnog spektra posledica upalnih procesa koji proizilaze iz prejakog imunog odgovora organizma (sličnim „citokinskoj oluji“ koja se javlja kod težih oblika obolevanja od COVID 19). Nedavno objavljeno naučno istraživanje (Krigsman, Walker, 2021) pokazalo je konstantno povišene nivoe proinflamatornih citokina u digestivnom traktu dece sa autizmom. Razlozi prejakog imunog odgovora, međutim, još uvek nisu sasvim jasni, a mogu uključivati faktore životne sredine, epigenetičke, majčino-fetalne, kao i genetske faktore (Krigsman, Walker, 2021). Ovo trajno inflamatorno prisustvo u crevnoj sluzokoži dovodi do oštećenja mukoze i epitela, destrukcije resica i povećane propustljivosti creva. Prisustvo autoantitela na epitel digestivnog trakta, odnosno autoimunost, često kao rezultat ima formiranje autoantitela usmerenih i protiv drugih organa. Na taj način, inflamatorna aktivnost koja potiče iz creva može doprineti razvoju brojnih autoantitela u centralnom nervnom sistemu, jer citokini proizvedeni lokalno u sluznici digestivnog trakta mogu da se šire periferno i da prođu krvno-moždanu barijeru (Krigsman, Walker, 2021).
Kako lečiti gastrointestalne probleme kod dece autističnog spektra?
Mnobrojne studije analizirale su upotrebu digestignih enzima i probiotika kod dece autističnog spektra i pokazale brojne koristi pri njihovom korišćenju.
Istraživanje o korišćenju digestivnih enzima, koje je uključilo davanje digestivnih enzima deci autističnog spektra u toku 12 nedelja, pokazalo je poboljšanja u mnogim oblastima, posebno socijalizaciji i hiperaktivnosti, kao i u varenju hrane (Munasinghe at al, 2010).
Rezultati različitih istraživanja pokazali su takođe poboljšanje u simptomima autizma kod dece koja uzimaju probiotike. Jedno od nedavno objavljenih istraživanja koja je predvodila Elisa Santocci (Santocchi at al, 2020) pokazalo je da je kod dece koja su uzimala probiotike došlo do značajnog napretka (u odnosu na onu koja su uzimala placebo), s napomenom da je najveći napredak bio kod dece koja su uzimala probiotike, a prethodno čak nisu imala vidljive gastrointestalneprobleme.
Imajući u vidu prirodu upalnih procesa digestivnog trakta kod autizma, kao prejakog imunog odgovora organizma, neki kliničari koriste imunosupresivnu terapiju u kombinaciji sa upotrebom imunoglobulina (ivig) kao terapiju za rešavanje inflamatornih procesa gastrointestalnog trakta u autizmu (Krigsman, 2020).
Najzad, ohrabrujuće rezultate u lečenju gastrointestalni simptoma autizma, kao i opštem psiho-fizičkom stanju dece sa autizmom dala je eksperimentalna upotreba transplantacije fekalne mikrobiote (fecal microbiota transfer – FMT). Transplantacija fekalne mikrobiote ili prenos (transfer) fekalne mikrobiote (FMT) oblik je lečeja infuzijom tekućeg filtrata stolice (fecesa) zdravog davaoca u crevo primaoca kako bi se postigla normalizacija crevne flore.
Prvo savremeno naučno istraživanje o upotrebi FMT-a kod dece autističnog spektra sprovedeno je 2017. godine (Kang at al, 2017), a rezultati su bili veoma ohrabrujući. U istraživanju je učestvovalo 17 dece sa autizmom uzrasta od 7 do 16 godina. Tretman je uključivao dvonedeljno korišćenje antibiotikom radi čišćenje creva, a zatim produženu transplantaciju fekalne mikrobiote (FMT) korišćenjem visoke početne doze praćene dnevnim i nižim dozama održavanja tokom 7 – 8 nedelja. Skala za procenu gastrointestinalnih simptoma otkrila je približno 80% smanjenje simptoma gastrointestinalnog trakta na kraju lečenja, uključujući značajna poboljšanja simptoma opstipacije, dijareje, lošeg varenja i bolova u stomaku. Kliničke procene pokazale su da su se simptomi ponašanja značajno poboljšali i da su ostali poboljšani 8 nedelja nakon završetka lečenja. Analize sekvencioniranja bakterija u crevima otkrile su uspešno delimično usađivanje mikrobiote donora i korisne promene u crevnoj sredini.
Dve godine nakon što je ovo prvobitno kliničko ispitivanje završeno, autori su ponovo napravili procenu učesnika prvobitnog istraživanja, kako bi utvrdili da li su uočena poboljšanja u ponašanju i gastrointestalnim simptomima održala i kakav je dugoročni uticaj FMT-a na mikrobiom creva učesnika studije. Na osnovu skale procene dečijeg autizma (CARS) koju je ocenio profesionalni evaluator, na početku istraživanja, 83% učesnika je imalo ozbiljan oblik autizma prema CARS skali. Dve godine nakon fekalnog transplanta, samo 17% dece zadržalo je ocenu teškog oblika autizma, kod 39% dece dijagnostifikovan je umereni oblik autizma, a 44% učesnika je bilo ispod dijagnostičkih graničnih rezultata za autistični spektar. Ovi rezultati ukazuju na veliki potencijal metode fekalnog transplanta za decu sa autizmom.
Reference
Adams JB et al., Gastrointestinal Flora and Gastrointestinal Status in Children with Autism — Comparisons to Neurotypical Children and Correlation with Autism Severity, BMC Gastroenterology 2011, 11:22 (16 March 2011).
Horvath K et al, Gastrointestinal abnormalities in children with autistic disorder,” J. Pediatrics 135 no. 5 (1999) 559-563.
Kang, DW., Adams, J.B., Coleman, D. et al. Long-term benefit of Microbiota Transfer Therapy on autism symptoms and gut microbiota. Sci Rep 9, 5821 (2019). https://doi.org/10.1038/s41598-019-42183-0
Kang, DW., Adams, J.B., Gregory, A.C. et al. Microbiota Transfer Therapy alters gut ecosystem and improves gastrointestinal and autism symptoms: an open-label study.Microbiome 5, 10 (2017). https://doi.org/10.1186/s40168-016-0225-7
Krigsman A, Walker SJ. Gastrointestinal disease in children with autism spectrum disorders: Etiology or consequence? World J Psychiatry. 2021 Sep 19;11(9):605-618. doi: 10.5498/wjp.v11.i9.605. PMID: 34631464; PMCID: PMC8474996.
Kushak RI et al., Intestinal disaccharidase activity in patients with autism: effect of age, gender, and intestinal inflammation. Autism.2011May;15(3):285-94.Epub2011Mar17.
Li Q, Han Y, Dy ABC, Hagerman RJ. The Gut Microbiota and Autism Spectrum Disorders. Front Cell Neurosci. 2017 Apr 28;11:120. doi: 10.3389/fncel.2017.00120. PMID: 28503135; PMCID: PMC5408485.
Munasinghe et al., Digestive Enzyme Supplementation for Autism Spectrum Disorders: A Double-Blind Randomized Controlled Trial J Autism Dev Disord (2010) 40:1131–1138
Williams BL, Hornig M, Buie T, Bauman ML, Cho Paik M, Wick I, Bennett A, Jabado O, Hirschberg DL, Lipkin WI. Impaired carbohydrate digestion and transport and mucosal dysbiosis in the intestines of children with autism and gastrointestinal disturbances. PLoS One. 2011;6(9):e24585. doi: 10.1371/journal.pone.0024585. Epub 2011 Sep 16. PMID: 21949732; PMCID: PMC3174969.
Santocchi E, Guiducci L, Prosperi M, Calderoni S, Gaggini M, Apicella F, Tancredi R, Billeci L, Mastromarino P, Grossi E, Gastaldelli A, Morales MA, Muratori F. Effects of Probiotic Supplementation on Gastrointestinal, Sensory and Core Symptoms in Autism Spectrum Disorders: A Randomized Controlled Trial. Front Psychiatry. 2020 Sep 25;11:550593. doi: 10.3389/fpsyt.2020.550593. PMID: 33101079; PMCID: PMC7546872.